Od października do grudnia 2024 dr Piotr Alexandrowicz prowadził badania finansowane w formie stypendium przyznanego przez niemiecką Fundację Gerdy Henkel. Tytuł zrealizowanego projektu to: NEXUS: Early modern law and theology in the Polish-Lithuanian Commonwealth (NEXUS: Wczesnonowożytne prawo i teologia w Rzeczpospolitej Obojga Narodów; https://www.gerda-henkel-stiftung.de/en/projects?page=207). Merytorycznym opiekunem projektu był prof. Wim Decock (Uniwersytet Katolicki w Louvain).

W okresie XVI-XVII wieku bardzo dynamicznie rozwijała się szkoła teologiczna zwana drugą scholastyką. Istotą tego podejścia do teologii była reinterpretacja poglądów św. Tomasza z Akwinu w połączeniu z uwzględnieniem myśli Arystotelesa oraz bieżących potrzeb wynikających z dynamicznego rozwoju gospodarki przy zastosowaniu metody scholastycznej. Centrum rozwoju tej szkoły była Salamanka (stąd mówi się też o „szkole z Salamanki”) skąd ten prąd intelektualny oddziaływał na teologię, filozofię, ekonomię czy prawo w Europie i na całym świecie, a zwłaszcza wszędzie tam, gdzie sięgały wpływy dominikanów czy jezuitów. Druga scholastyka wpłynęła bardzo mocno na ówczesną teorię prawa. Dlaczego prawo tak bardzo interesowało moralistów? Otóż działania człowieka w tej sferze mają wymiar etyczny, stąd dla teologów moralnych z Salamanki było oczywiste, że wszystkie aspekty życia społecznego związane z prawem wymagają oceny teologicznej. Poświęcali więc setki stron swych szczegółowych traktatów na opracowanie teorii umów, własności, małżeństwa czy prawa międzynarodowego. Ich doktryna została później częściowo przejęta przez szkołę prawa natury, a tą drogą wpływała potem pośrednio np. na wielkie kodyfikacje.

W ostatnich latach prace nad wkładem drugiej scholastyki w rozwój prawa są bardzo dynamiczne, jednak koncentrują się na najbardziej wpływowych autorach. Stąd też projekt NEXUS został poświęcony zbadaniu relacji między teologią a prawem w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, czyli analizie normatywnej treści traktatów teologicznomoralnych autorstwa polskich pisarzy okresu wczesnonowożytnego. Są to bowiem prace napisane w ramach tego samej szkoły teologicznej, ale zupełnie pomijane w zagranicznej literaturze przedmiotu. Chodzi o teksty autorstwa takich teologów jak w szczególności Marcin Śmiglecki SJ, Samuel z Lublina OP, Marian z Kościana OFM, Tomasz Młodzianowski SJ czy Ferdynand Ohm Januszowski OP. Celem projektu było zatem zarówno zebranie tych prac wydanych drukiem i ich opisanie, jak i analiza tego w jakim stopniu polscy autorzy byli zależni od wiodących teologów, a w jakim szukali rozwiązań oryginalnych czy dostosowanych do lokalnych potrzeb.

Pierwotnie projekt miał trwać dwa lata i otrzymał finansowanie rzędu ponad 80 tys. euro. Z uwagi na inne zobowiązania laureata za zgodą Fundacji zostały zrealizowane tylko trzymiesięczne badania wstępne. Ich wynikiem będzie przeglądowy artykuł w języku angielskim prezentujący źródła (prace polskich moralistów XVI-XVIII wieku) oraz polską literaturę przedmiotu trudno dostępną dla badaczy zagranicznych, co w założeniu ma otworzyć drogę do badań nad tym korpusem tekstów dla wszystkich zainteresowanych, bowiem same teksty źródłowe są łatwo dostępne w sieci. Planowane jest także jedno studium przypadku poświęcone problematyce monopoli, które będzie przygotowane we współpracy z doktorantem prof. Decocka. Więcej informacji o wynikach badań zostanie udostępnionych na stronie projektu (https://rzym.amu.edu.pl/nexus/).